|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
←前へ トップへ 次へ→ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Uppaṭipāṭika |
|
形 |
a |
‐ |
依(属) |
順次の? |
|
|
|
|
suttaṃ |
sīv |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
経、糸 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「順次経」(『相応部』48-40) |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・Uppaṭipāṭikaなる語は辞書類にない。『南伝』は「生」、『原始』は「発生」としているが、これは底本の差異のようである。『註』は「第十〔経〕は法の作用のとおりの順によって(paṭipāṭiyā)説かれており、この根の分別に関する残余の諸経の如くには示されていないことゆえ、uppaṭipāṭika経という名なのだと知られるべし」という。他経では五根が楽苦喜憂捨の順で説かれるのに対し、本経では禅定中に滅する順に苦憂楽喜捨の順で説かれている点に着眼した解釈なのであろう。ここではこれにならい「順次」とした。 |
|
|
|
・その原文。Dasamaṃ yathādhammarasena paṭipāṭiyā vuttampi imasmiṃ
indriyavibhaṅge sesasuttāni viya adesitattā uppaṭipāṭikasuttaṃ nāmāti
veditabbaṃ. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Pañca |
|
数 |
特 |
‐ |
複 |
主 |
五 |
|
|
|
|
imāni, |
|
代 |
代的 |
中 |
複 |
主 |
これら |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
indriyāni. |
|
名 |
a |
中 |
複 |
主 |
根、感覚器官 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「比丘たちよ、これら五根があります。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Katamāni pañca? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Katamāni |
|
形 |
代的 |
中 |
複 |
主 |
いずれの、どちらの |
|
|
|
|
pañca? |
|
数 |
特 |
‐ |
複 |
主 |
五 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
いかなる五か。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dukkhindriyaṃ, domanassindriyaṃ, sukhindriyaṃ,
somanassindriyaṃ, upekkhindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyaṃ, |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
domanassa |
|
名 |
a |
中 |
依(属) |
憂、憂悩 |
|
|
|
|
indriyaṃ, |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
sukha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
楽 |
|
|
|
|
indriyaṃ, |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
somanassa |
su-man |
名 |
a |
中 |
依(属) |
喜、喜悦 |
|
|
|
|
indriyaṃ, |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
upekkhā |
upa-īkṣ |
名 |
ā |
女 |
依(属) |
捨、無関心 |
|
|
|
|
indriyaṃ. |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
苦根、憂根、楽根、喜根、捨根です。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa
viharato uppajjati dukkhindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ここに、この世で、いま、さて |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
bhikkhuno |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
単 |
属 |
比丘 |
|
|
|
|
appamattassa |
|
形 |
a |
男 |
単 |
属 |
不放逸の |
|
|
|
|
ātāpino |
ā-tap? |
形 |
in |
男 |
単 |
属 |
熱心の、熱意ある、正勤の |
|
|
|
|
pahita |
pra-dhā |
過分 |
a |
‐ |
有(持) |
熱心な、努めた |
|
|
|
|
attassa |
|
名 |
a |
男 |
単 |
属 |
自分 |
|
|
|
|
viharato |
vi-hṛ |
現分 |
ant |
男 |
単 |
属 |
住する |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
uppajjati |
ud-pad |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
起こる、生ずる、発生する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyaṃ. |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに、不放逸に、熱心に、自らつとめて住する比丘に、苦根が起こった〔としましょう〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So |
|
代 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
それ、彼 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
pajānāti – |
pra-jñā |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
知る、了知する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼はこのように了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ dukkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ
sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘uppannaṃ |
ud-pad |
過分 |
a |
中 |
単 |
主 |
生じた |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
me |
|
代 |
代的 |
‐ |
単 |
属 |
私 |
|
|
|
|
idaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyaṃ, |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
tañ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
それ |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
sanimittaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
有相の |
|
|
|
|
sanidānaṃ |
sa-ni-dā |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
有因 |
|
|
|
|
sasaṅkhāraṃ |
sa-saṃ-kṛ |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
有行の |
|
|
|
|
sappaccayaṃ. |
sa-prati-i |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
有縁の |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
『私に起こったこの苦根。それは因相あるもの、因縁あるもの、為作あるもの、縁あるものである。 |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・nimittaには「因相」「前兆」「理由」などの意味もあるため、これで取った。また同じようにsaṅkhāraも「為作」の意味で解した。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ dukkhindriyaṃ
uppajjissatīti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tañ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
それ |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
animittaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
無相の |
|
|
|
|
anidānaṃ |
a-ni-dā |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
無因の |
|
|
|
|
asaṅkhāraṃ |
a-saṃ-kṛ |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
無行の |
|
|
|
|
appaccayaṃ |
a-prati-i |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
無縁の |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyaṃ |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
uppajjissatī |
ud-pad |
動 |
未 |
能 |
単 |
三 |
起こる、生ずる、発生する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
ti – |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その苦根が、因相なきもの、因縁なきもの、為作なきもの、縁なきものとして生じるという、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-8. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
na |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ない |
|
|
|
|
etaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
ṭhānaṃ |
sthā |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
場所、状態、理由、道理 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
vijjati’. |
vid 受 |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
見出される、存在する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
この道理は存在しない』〔と〕。 |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・tiがないが、仮想された比丘の台詞はここまでのはずである。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-9. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So dukkhindriyañca pajānāti, dukkhindriyasamudayañca pajānāti,
dukkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ
nirujjhati tañca pajānāti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So |
|
代 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
それ、彼 |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyañ |
|
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
pajānāti, |
pra-jñā |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
知る、了知する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriya |
|
名 |
a |
中 |
依(属) |
根、感覚器官 |
|
|
|
|
samudayañ |
saṃ-ud-i |
名 |
a |
男 |
単 |
対 |
集、生起、原因 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pajānāti, |
同上 |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriya |
|
名 |
a |
中 |
依(属) |
根、感覚器官 |
|
|
|
|
nirodhañ |
ni-rudh 受 |
名 |
a |
男 |
単 |
対 |
滅、滅尽 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pajānāti, |
同上 |
|
|
|
|
yattha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜ところのその場所、〜の所 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
uppannaṃ |
ud-pad |
過分 |
a |
中 |
単 |
主 |
生じた |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyaṃ |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
aparisesaṃ |
a-pari-śiṣ |
形 |
a |
中 |
単 |
副対 |
無余の |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
nirujjhati |
ni-rudh 受 |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
滅する、滅ぶ |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
tañ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
それ |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pajānāti. |
同上 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼は苦根を了知し、苦根の生起を了知し、苦根の滅没を了知し、そのばあいに、生じた苦根が余すことなく滅ぶようなそのところを了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-10. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Kattha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
どこに |
|
|
|
|
cuppannaṃ
dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? (510-9.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
どのばあいに、生じた苦根が余すことなく滅ぶのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-11. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi
dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ
nirujjhati. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ここに、この世で、いま、さて |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
単 |
主 |
比丘 |
|
|
|
|
vivicca |
vi-vic |
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
離れて、遠離して |
|
|
|
|
eva |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
まさに、のみ、じつに |
|
|
|
|
kāmehi |
|
名 |
a |
男 |
複 |
奪 |
欲、愛欲、欲念、欲情、欲楽 |
|
|
|
|
vivicca |
vi-vic |
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
離れて、遠離して |
|
|
|
|
akusalehi |
|
形 |
a |
男 |
複 |
奪 |
不善の |
|
|
|
|
dhammehi |
dhṛ |
名 |
a |
男 |
複 |
奪 |
法 |
|
|
|
|
savitakkaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
有尋 |
|
|
|
|
savicāraṃ |
sa-vi-car |
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
有伺 |
|
|
|
|
vivekajaṃ |
vi-vic,
jan |
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
遠離、独処より生じた |
|
|
|
|
pīti |
|
名 |
i |
女 |
有(相) |
喜、喜悦 |
|
|
|
|
sukhaṃ |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
対 |
楽 |
|
|
|
|
paṭhamaṃ |
|
数 |
a |
中 |
単 |
対 |
初の、第一の |
|
|
|
|
jhānaṃ |
dhyai |
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
禅 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
upasampajja |
upa-saṃ-pad |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
到達する、成就する、具足する |
|
|
|
|
viharati, |
vi-hṛ |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
住する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
ettha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ここに |
|
|
|
|
cuppannaṃ
dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. (510-9.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに比丘が、欲から遠離し、不善の諸法から遠離して、尋をともない、伺をともない、遠離より生じた喜と楽ある初禅に達して住します。このばあいに、生じた苦根が余すことなく滅ぶのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-12. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi dukkhindriyassa
nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ |
|
代 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
vuccati, |
vac 受 |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
いわれる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
‘bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
単 |
主 |
比丘 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
aññāsi |
ā-jñā |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
知る、了知する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
苦 |
|
|
|
|
indriyassa |
|
名 |
a |
中 |
単 |
属 |
根、感官、感覚能力、感覚器官 |
|
|
|
|
nirodhaṃ, |
ni-rudh 受 |
名 |
a |
男 |
単 |
対 |
滅、滅尽 |
|
|
|
|
tad |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
それ |
|
|
|
|
atthāya |
|
名 |
a |
男中 |
単 |
与 |
義、意味、利益、目的 |
|
|
|
|
cittaṃ |
cit |
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
心 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
upasaṃharati’’’. |
upa-saṃ-hṛ |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
集める、集中する、置く、比較する、捕捉する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、この比丘が『苦根の滅尽を了知し、それを目的として心を集中する比丘』といわれるのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-13. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato uppajjati domanassindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno
appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati domanassindriyaṃ. (510-4.) |
|
|
|
|
pana, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
また、しかし、しからば、しかも、しかるに、さて |
|
|
|
|
domanassa |
|
名 |
a |
中 |
依(属) |
憂、憂悩 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また比丘たちよ、ここに、不放逸に、熱心に、自らつとめて住する比丘に、憂根が起こった〔としましょう〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-14. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti –
(510-5.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼はこのように了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-15. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ domanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ
sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ
domanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ.
(510-6, 13.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
『私に起こったこの憂根。それは因相あるもの、因縁あるもの、為作あるもの、縁あるものである。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-16. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ domanassindriyaṃ
uppajjissatīti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tañca animittaṃ
anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ domanassindriyaṃ uppajjissatīti – (510-7, 13.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その憂根が、因相なきもの、因縁なきもの、為作なきもの、縁なきものとして生じるという、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-17. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’.
(510-8.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
この道理は存在しない』〔と〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-18. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So domanassindriyañca pajānāti, domanassindriyasamudayañca
pajānāti, domanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ
domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So domanassindriyañca
pajānāti, domanassindriyasamudayañca pajānāti, domanassindriyanirodhañca
pajānāti, yattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca
pajānāti. (510-9, 13.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼は憂根を了知し、憂根の生起を了知し、憂根の滅没を了知し、そのばあいに、生じた憂根が余すことなく滅ぶようなそのところを了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-19. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ
domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? (510-10, 13.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
どのばあいに、生じた憂根が余すことなく滅ぶのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-20. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ
sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ
dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ domanassindriyaṃ
aparisesaṃ nirujjhati. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, bhikkhave,
bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ
cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ domanassindriyaṃ
aparisesaṃ nirujjhati. (510-11, 13.) |
|
|
|
|
vitakka |
|
名 |
a |
男 |
相 |
尋 |
|
|
|
|
vicārānaṃ |
vi-car |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
伺 |
|
|
|
|
vūpasamā |
vi-upa-śam |
名 |
a |
男 |
単 |
奪 |
寂静、寂滅、寂止 |
|
|
|
|
ajjhattaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
副対 |
自らの、内の、個人的 |
|
|
|
|
sampasādanaṃ |
saṃ-pra-sad |
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
浄、浄潔 |
|
|
|
|
cetaso |
cit |
名 |
as |
中 |
単 |
属 |
心 |
|
|
|
|
ekodi |
|
形 |
i |
‐ |
有(属) |
専一の、一点の |
|
|
|
|
bhāvaṃ |
bhū |
名 |
a |
男→中 |
単 |
対 |
本性、性、状態、態 →一境性 |
|
|
|
|
avitakkaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
尋なき |
|
|
|
|
avicāraṃ |
a-vi-car |
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
伺なき |
|
|
|
|
samādhijaṃ |
saṃ-ā-dhā, jan |
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
三昧より生じた |
|
|
|
|
pīti |
|
名 |
i |
女 |
有(相) |
喜、喜悦 |
|
|
|
|
sukhaṃ |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
対 |
楽 |
|
|
|
|
dutiyaṃ |
|
名形 |
a |
男→中 |
単 |
対 |
第二の |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに比丘が、尋と伺の寂止のゆえに、内なる浄あり、心の一境性あり、尋なく伺なく、三昧より生じた喜と楽ある第二禅に達して住します。このばあいに、生じた憂根が余すことなく滅ぶのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-21. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi domanassindriyassa
nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati,
bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi domanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ
upasaṃharati’’’. (510-12, 13.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、この比丘が『憂根の滅尽を了知し、それを目的として心を集中する比丘』といわれるのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-22. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato uppajjati sukhindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Idha pana,
bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati sukhindriyaṃ. (510-13.) |
|
|
|
|
sukha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
楽 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また比丘たちよ、ここに、不放逸に、熱心に、自らつとめて住する比丘に、楽根が起こった〔としましょう〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-23. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti –
(510-5.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼はこのように了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-24. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ sukhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ
sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ
sukhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. (510-6,
22.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
『私に起こったこの楽根。それは因相あるもの、因縁あるもの、為作あるもの、縁あるものである。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-25. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ sukhindriyaṃ
uppajjissatīti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tañca animittaṃ
anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ sukhindriyaṃ uppajjissatīti – (510-7, 22.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その楽根が、因相なきもの、因縁なきもの、為作なきもの、縁なきものとして生じるという、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-26. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’.
(510-8.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
この道理は存在しない』〔と〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-27. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So sukhindriyañca pajānāti, sukhindriyasamudayañca pajānāti,
sukhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ
nirujjhati tañca pajānāti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So sukhindriyañca
pajānāti, sukhindriyasamudayañca pajānāti, sukhindriyanirodhañca pajānāti,
yattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. (510-9,
22.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼は楽根を了知し、楽根の生起を了知し、楽根の滅没を了知し、そのばあいに、生じた楽根が余すことなく滅ぶようなそのところを了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-28. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
cuppannaṃ sukhindriyaṃ
aparisesaṃ nirujjhati? (510-10, 22.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
どのばあいに、生じた楽根が余すことなく滅ぶのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-29. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati
sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti
‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha
cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, bhikkhave,
bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca
sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako
satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati, ettha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. (510-11, 22.) |
|
|
|
|
pītiyā |
|
名 |
i |
女 |
単 |
属 |
喜、喜悦 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
virāgā |
vi-raj |
名 |
a |
男 |
単 |
奪 |
離貧、離、遠離、離欲、離貧者 |
|
|
|
|
upekkhako |
upa-īkṣ |
形 |
a |
男 |
単 |
主 |
捨なる、無関心な |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
viharati, |
vi-hṛ |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
住する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
sato |
smṛ |
過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
憶念した、念の、念のある、具念、正念の |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
sampajāno |
saṃ-pra-jñā |
形 |
a |
男 |
単 |
主 |
正知の、意識的の、正知者、故意の |
|
|
|
|
sukhañ |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
対 |
楽 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
kāyena |
|
名 |
a |
男 |
単 |
具 |
身、身体 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
paṭisaṃvedeti |
prati-saṃ-vid 使 |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
感知する、経験する、受ける |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
yaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
(関係代名詞) |
|
|
|
|
taṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
それ、彼、彼女 |
|
|
|
|
ariyā |
|
名形 |
a |
男 |
複 |
主 |
聖なる |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ācikkhanti |
ā-khyā 強 |
動 |
現 |
能 |
複 |
三 |
告げる、のべる、説く、宣説する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘upekkhako |
upa-īkṣ |
形 |
a |
男 |
単 |
主 |
捨なる、無関心な |
|
|
|
|
satimā |
smṛ |
形 |
ant |
男 |
単 |
主 |
念ある、憶念ある |
|
|
|
|
sukha |
|
名形 |
a |
中 |
依(処) |
楽 |
|
|
|
|
vihārī’’ |
vi-hṛ |
形 |
in |
男 |
単 |
主 |
住者、住ある |
|
|
|
|
ti |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
|
tatiyaṃ |
|
数 |
a |
中 |
単 |
対 |
第三 |
|
|
|
|
jhānaṃ |
dhyai |
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
禅 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
upasampajja |
upa-saṃ-pad |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
到達する、成就する、具足する |
|
|
|
|
viharati, |
vi-hṛ |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
住する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに比丘が、喜の遠離ゆえに捨あって住し、正念正知にして、身体によって楽を受け、それについて聖者たちが『〔そこに到達した者は〕捨にして念あり楽に住す』と述べるような第三禅に達して住します。このばあいに、生じた楽根が余すことなく滅ぶのです。 |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・pītiとsomanassaを安易に同一視はできないにせよ、この記述からすれば、第三禅で滅んでいるのは楽根でなく喜根ではあるまいか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-30. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi sukhindriyassa
nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati,
bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi sukhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ
upasaṃharati’’’. (510-12, 22.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、この比丘が『楽根の滅尽を了知し、それを目的として心を集中する比丘』といわれるのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-31. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato uppajjati somanassindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Idha pana,
bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati somanassindriyaṃ. (510-13.) |
|
|
|
|
somanassa |
su-man |
名 |
a |
中 |
依(属) |
喜、喜悦 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また比丘たちよ、ここに、不放逸に、熱心に、自らつとめて住する比丘に、喜根が起こった〔としましょう〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-32. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti –
(510-5.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼はこのように了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-33. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ somanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ
sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ
somanassindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ.
(510-6, 31.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
『私に起こったこの喜根。それは因相あるもの、因縁あるもの、為作あるもの、縁あるものである。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-34. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ somanassindriyaṃ
uppajjissatīti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tañca animittaṃ
anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ somanassindriyaṃ uppajjissatīti – (510-7, 31.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その喜根が、因相なきもの、因縁なきもの、為作なきもの、縁なきものとして生じるという、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-35. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’.
(510-8.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
この道理は存在しない』〔と〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-36. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So somanassindriyañca pajānāti, somanassindriyasamudayañca
pajānāti, somanassindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ
somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So somanassindriyañca
pajānāti, somanassindriyasamudayañca pajānāti, somanassindriyanirodhañca
pajānāti, yattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca
pajānāti. (510-9, 31.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼は喜根を了知し、喜根の生起を了知し、喜根の滅没を了知し、そのばあいに、生じた喜根が余すことなく滅ぶようなそのところを了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-37. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
cuppannaṃ
somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? (510-10, 31.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
どのばあいに、生じた喜根が余すことなく滅ぶのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-38. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā
pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ
upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ
somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, bhikkhave,
bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ
catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ettha
cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. (510-11, 31.) |
|
|
|
|
sukhassa |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
属 |
楽、楽の |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pahānā |
pra-hā |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
捨、断、捨断、捨離 |
|
|
|
|
dukkhassa |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
属 |
苦、苦の |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pahānā, |
pra-hā |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
捨、断、捨断、捨離 |
|
|
|
|
pubbe |
|
形 |
代的 |
中 |
単 |
処 |
先の、前の、昔の |
|
|
|
|
eva |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
まさに、のみ、じつに |
|
|
|
|
somanassa |
su-man |
名 |
a |
中 |
相 |
喜、喜悦 |
|
|
|
|
domanassānaṃ |
dur-man |
名 |
a |
中 |
複 |
属 |
憂、憂悩 |
|
|
|
|
atthaṅgamā |
gam |
名 |
a |
男 |
単 |
奪 |
没、滅没 |
|
|
|
|
adukkha |
|
形 |
a |
‐ |
相 |
不苦の |
|
|
|
|
asukhaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
不楽の |
|
|
|
|
upekkhā |
upa-īkṣ |
名 |
ā |
女 |
依(具) |
捨 |
|
|
|
|
sati |
smṛ |
名 |
i |
女 |
有(属) |
念、憶念、記憶、正念 |
|
|
|
|
pārisuddhiṃ |
pari-śudh 受 |
名 |
i |
女→中 |
単 |
対 |
遍浄、清浄 |
|
|
|
|
catutthaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
対 |
第四 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに比丘が、楽の捨断ゆえ、また苦の捨断ゆえ、すでに喜と憂が没しているゆえ、不苦不楽であり、捨によって念が清浄である第四禅に達して住します。このばあいに、生じた喜根が余すことなく滅ぶのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-39. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi somanassindriyassa
nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharati’’’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati,
bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi somanassindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ
upasaṃharati’’’. (510-12, 31.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、この比丘が『喜根の滅尽を了知し、それを目的として心を集中する比丘』といわれるのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-40. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato uppajjati upekkhindriyaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Idha pana,
bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati upekkhindriyaṃ. (510-13.) |
|
|
|
|
upekkhā |
upa-īkṣ |
名 |
ā |
女 |
依(属) |
捨、無関心 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また比丘たちよ、ここに、不放逸に、熱心に、自らつとめて住する比丘に、捨根が起こった〔としましょう〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-41. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So evaṃ pajānāti –
(510-5.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼はこのように了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-42. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ upekkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ
sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘uppannaṃ kho me idaṃ
upekkhindriyaṃ, tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ.
(510-6, 40.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
『私に起こったこの捨根。それは因相あるもの、因縁あるもの、為作あるもの、縁あるものである。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-43. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ upekkhindriyaṃ
uppajjissatīti – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tañca animittaṃ
anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ upekkhindriyaṃ uppajjissatīti – (510-7, 40.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その捨根が、因相なきもの、因縁なきもの、為作なきもの、縁なきものとして生じるという、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-44. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
netaṃ ṭhānaṃ vijjati’.
(510-8.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
この道理は存在しない』〔と〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-45. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So upekkhindriyañca pajānāti, upekkhindriyasamudayañca
pajānāti, upekkhindriyanirodhañca pajānāti, yattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ
aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
So upekkhindriyañca
pajānāti, upekkhindriyasamudayañca pajānāti, upekkhindriyanirodhañca
pajānāti, yattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca
pajānāti. (510-9, 40.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
彼は捨根を了知し、捨根の生起を了知し、捨根の滅没を了知し、そのばあいに、生じた捨根が余すことなく滅ぶようなそのところを了知します。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-46. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
cuppannaṃ
upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati? (510-10, 40.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
どのばあいに、生じた捨根が余すことなく滅ぶのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-47. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Idha, bhikkhave, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ
samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ettha cuppannaṃ
upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Idha, bhikkhave,
bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma
saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ettha
cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati. (510-11, 40.) |
|
|
|
|
sabbaso |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
あまねく、まったく(単数奪格) |
|
|
|
|
na |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ない |
|
|
|
|
eva |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
まさに、のみ、じつに |
|
|
|
|
saññā |
saṃ-jñā |
名 |
ā |
女 |
相 |
想 |
|
|
|
|
na |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ない |
|
|
|
|
asañña |
a-saṃ-jñā |
形 |
a |
‐ |
持 |
非想 |
|
|
|
|
āyatanaṃ |
ā-yam |
名 |
a |
中 |
単 |
対 |
処、入 →非想非非想処 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
samatikkamma |
saṃ-ati-kram |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
超える、越度する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
saññā |
saṃ-jñā |
名 |
ā |
女 |
相 |
想 |
|
|
|
|
vedayita |
vid 使 |
過分 |
a |
‐ |
依(属) |
感受した、経験した |
|
|
|
|
nirodhaṃ |
ni-rudh 受 |
名 |
a |
男 |
単 |
対 |
滅 →想受滅 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、ここに比丘が、あまねく非想非非想処を超えて、想受滅に達して住します。このばあいに、生じた捨根が余すことなく滅ぶのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
510-48. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi upekkhindriyassa
nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ upasaṃharatī’’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ vuccati,
bhikkhave, ‘bhikkhu aññāsi upekkhindriyassa nirodhaṃ, tadatthāya cittaṃ
upasaṃharatī’’’ (510-12, 40.) |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、この比丘が『捨根の滅尽を了知し、それを目的として心を集中する比丘』といわれるのです」 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dasamaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Dasamaṃ. |
|
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
第十の |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
第十〔経〕。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sukhindriyavaggo catuttho. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Sukha |
|
名形 |
a |
中 |
依(属) |
楽 |
|
|
|
|
indriya |
|
名 |
a |
中 |
依(属) |
根、感覚器官 |
|
|
|
|
vaggo |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
章、品 |
|
|
|
|
catuttho. |
|
形 |
a |
男 |
単 |
主 |
第四の |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
〔『相応部』「大篇」「根相応」〕第四〔品〕」「楽根品」おわり。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tassuddānaṃ – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Tassa |
|
代 |
代的 |
男 |
単 |
属 |
それ |
|
|
|
|
uddānaṃ – |
ud-dā |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
摂頌 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
その摂頌は、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Suddhikañca soto arahā, duve samaṇabrāhmaṇā; |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Suddhikañ |
śudh |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
清浄の、純粋の |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
soto |
sru |
名 |
as |
男 |
単 |
主 |
流、流水、流口、孔 |
|
|
|
|
arahā, |
arh |
名現分 |
ant |
男 |
単 |
主 |
阿羅漢、応供 |
|
|
|
|
duve |
|
数 |
特 |
‐ |
複 |
主 |
二 |
|
|
|
|
samaṇa |
śram |
名 |
a |
男 |
相 |
沙門 |
|
|
|
|
brāhmaṇā; |
bṛh |
名 |
a |
男 |
複 |
主 |
婆羅門 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
♪「簡潔〔経〕」、「〔預〕流〔経〕」、「阿羅漢〔経〕」、二つの「沙門婆羅門〔経〕」、 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vibhaṅgena tayo vuttā, kaṭṭho uppaṭipāṭikanti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vibhaṅgena |
vi-bhaj |
名 |
a |
男 |
単 |
具 |
分別、解釈、配分 |
|
|
|
|
tayo |
|
数 |
特 |
男 |
複 |
主 |
三 |
|
|
|
|
vuttā, |
vac |
過分 |
a |
女 |
単 |
主 |
言われた |
|
|
|
|
kaṭṭho |
|
名 |
a |
中(男) |
単 |
主 |
薪、木 |
|
|
|
|
uppaṭipāṭikan |
paṭipāṭika |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
順次の? |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
♪三つの「分別〔経〕」が説かれ、「薪〔喩経〕」、「順次〔経〕」である。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
←前へ トップへ 次へ→ |