|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
←前へ トップへ 次へ→ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13-1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato
ayamantarākathā udapādi – ‘‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa
mahiddhikatā mahānubhāvatā. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Atha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ときに、また、そこに |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
tesaṃ |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
属 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhikkhūnaṃ |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
属 |
比丘 |
|
|
|
|
acira |
|
形 |
a |
‐ |
依(奪) |
久しからず、暫時の |
|
|
|
|
pakkantassa |
pra-kram |
過分 |
a |
男 |
単 |
属絶 |
去った、出発した、過ぎた |
|
|
|
|
bhagavato |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
属絶 |
世尊 |
|
|
|
|
ayam |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
antarā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
その間に、時々に(antaraの副奪) |
|
|
|
|
kathā |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
話 →談話 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
udapādi – |
ud-pad |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
起こる、生ずる、発生する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘acchariyaṃ, |
|
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
希有の |
|
|
|
|
āvuso, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
尊者たちよ、友らよ |
|
|
|
|
abbhutaṃ, |
a-bhū |
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
未曾有の |
|
|
|
|
āvuso, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
尊者たちよ、友らよ |
|
|
|
|
tathāgatassa |
tathā-(ā-)gam |
名 |
a |
男 |
単 |
属 |
如来 |
|
|
|
|
mahā |
|
形 |
ant |
‐ |
有(持) |
大きい、偉大な |
|
|
|
|
iddhikatā |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
神通性 |
|
|
|
|
mahā |
|
形 |
ant |
‐ |
有(持) |
大きい、偉大な |
|
|
|
|
anubhāvatā. |
anu-bhū |
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
威力性 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ときに、彼ら比丘たちに、世尊が立ち去ってすぐに、この談話が起こった。「友等よ、希有なり、友等よ、未曾有なり。如来に大神通、大威力あるさまは。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13-2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce
chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati,
nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi
anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi
anussarissati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā
evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipī’’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Yatra |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
所へ(関係代名詞的) |
|
|
|
|
hi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、なぜなら |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
じつに →じつに〜であるから |
|
|
|
|
tathāgato |
tathā-(ā-)gam |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
如来 |
|
|
|
|
atīte |
ati-i |
名過分 |
a |
中→男 |
複 |
対 |
過ぎた、過去 |
|
|
|
|
buddhe |
budh |
名過分 |
a |
男 |
複 |
対 |
仏 |
|
|
|
|
parinibbute |
pari-nir-vā? |
過分 |
a |
男 |
複 |
対 |
般涅槃した、円寂した、完成した |
|
|
|
|
chinna |
chid |
過分 |
a |
‐ |
有(持) |
切断された、切られた |
|
|
|
|
papañce |
|
名 |
a |
男 |
複 |
対 |
障碍、戯論、迷執、妄想 |
|
|
|
|
chinna |
chid |
過分 |
a |
‐ |
有(持) |
切断された、切られた |
|
|
|
|
vaṭume |
|
名 |
a |
男 |
複 |
対 |
道、路、行路 |
|
|
|
|
pariyādinna |
pari-ā-dā |
過分 |
a |
‐ |
有(持) |
遍取した、終熄した,占拠された |
|
|
|
|
vaṭṭe |
vṛt |
名形 |
a |
中→男 |
複 |
対 |
輪転、輪廻、流転 |
|
|
|
|
sabba |
|
名形 |
代的 |
中 |
持 |
すべて |
|
|
|
|
dukkha |
|
名形 |
a |
中 |
依(対) |
苦 |
|
|
|
|
vītivatte |
vi-ati-vṛt |
過分 |
a |
男 |
複 |
対 |
超えた、超越した、過ぎた、経験した |
|
|
|
|
jātito |
jan |
名 |
i |
女 |
単 |
奪 |
生まれ、血統 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
anussarissati, |
anu-smṛ |
動 |
未 |
能 |
単 |
三 |
随念する、憶念する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
nāmato |
|
名 |
an |
中 |
単 |
奪 |
名前 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
anussarissati, |
同上 |
|
|
|
|
gottato |
|
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
姓、種族、氏姓、家系 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
anussarissati, |
同上 |
|
|
|
|
āyu |
|
名 |
us |
中 |
依(属) |
寿 |
|
|
|
|
pamāṇato |
pra-mā |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
量 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
anussarissati, |
同上 |
|
|
|
|
sāvaka |
śru |
名 |
a |
男 |
依(属) |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
yugato |
yuj |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
軛、対偶、一対、年代、尋 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
anussarissati, |
同上 |
|
|
|
|
sāvaka |
śru |
名 |
a |
男 |
依(属) |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipātato |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
単 |
奪 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
anussarissati
– |
同上 |
|
|
|
|
‘evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
jaccā |
jan |
形 |
a |
男 |
複 |
主 |
生まれの、生来の |
|
|
|
|
te |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
主 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhagavanto |
|
名 |
ant |
男 |
複 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahesuṃ |
bhū |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
iti |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
|
pi, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
nāmā |
|
名 |
an |
中→男 |
複 |
主 |
名前 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
gottā |
|
名 |
a |
中→男 |
複 |
主 |
姓、種族、氏姓、家系 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
sīlā |
|
名 |
a |
中→男 |
複 |
主 |
戒、習慣 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
dhammā |
dhṛ |
名 |
a |
男中 |
複 |
主 |
法 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
paññā |
pra-jñā |
名 |
ā |
女→男 |
複 |
主 |
慧、智慧 |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
vihārī |
vi-hṛ |
名 |
in |
男 |
複 |
主 |
住、住ある |
|
|
|
|
evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
vimuttā |
vi-muc |
過分 |
a |
男 |
複 |
主 |
解脱した |
|
|
|
|
te |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
主 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhagavanto |
|
名 |
ant |
男 |
複 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
ahesuṃ |
同上 |
|
|
|
|
iti |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
|
pī’’’ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
なぜならじつに、如来(釈尊)が、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、
名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念して、『彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをも
つ者たちであった』と、また『彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき
〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった』と〔証言できる〕が故に。 |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・「路」vaṭumaについて『註』は「善悪業による流転」kusalākusalakammavaṭṭaṃという。これを採って補訳。 |
|
|
|
・『註』はanussarissatiという語形について「不変化辞(ここでは活用語尾のことか)によって未来をいう言葉であるが、しかしここでは過去をいう言葉として語義が知られるべきである」nipātavasena anāgatavacanaṃ, attho panettha atītavasena
veditabbo. という。これにならって訳した。 |
|
|
|
・evaṃjaccāほかは、ほんらい不変化辞であるevaṃが、後分の語に形容詞のようにかかって有財釈化した複合とみなして訳した。 |
|
|
|
・jātitoはjātiyāとなるべきだが、そうなっていない。よくあることではある。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13-3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu
suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe
parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte
jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā
evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipī’ti, udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte
buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Kiṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
なぜ、いかに |
|
|
|
|
nu |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
いったい、たぶん、〜かどうか、〜ではないか |
|
|
|
|
kho, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
āvuso, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
尊者たちよ、友らよ |
|
|
|
|
tathāgatassa |
tathā-(ā-)gam |
名 |
a |
男 |
単 |
属 |
如来 |
|
|
|
|
eva |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
まさに、のみ、じつに |
|
|
|
|
nu |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
いったい、たぶん、〜かどうか、〜ではないか |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
esā |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
dhamma |
dhṛ |
名 |
a |
男中 |
依(属) |
法 |
|
|
|
|
dhātu |
|
名 |
u |
女 |
単 |
主 |
界 |
|
|
|
|
suppaṭividdhā, |
su-prati-vyadh |
過分 |
a |
女 |
単 |
主 |
よく貫通、通達、洞察、理解された |
|
|
|
|
yassā |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
属 |
(関係代名詞) |
|
|
|
|
dhamma |
|
名 |
a |
男中 |
依(属) |
法 |
|
|
|
|
dhātuyā |
|
名 |
u |
女 |
単 |
属 |
界 |
|
|
|
|
suppaṭividdhattā |
su-prati-vyadh |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
よく貫通、通達、洞察、理解されたこと |
|
|
|
|
tathāgato atīte buddhe
parinibbute chinnapapañce
chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te
bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā
evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti, (13-2.) |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
anussarati |
anu-smṛ |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
随念する、憶念する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
udāhu |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
あるいは、または、然らざれば |
|
|
|
|
devatā |
|
名 |
ā |
女 |
複 |
主 |
女神、地祇、神々 |
|
|
|
|
tathāgatassa |
tathā-(ā-)gam |
名 |
a |
男 |
単 |
与 |
如来 |
|
|
|
|
etam |
|
代 |
代的 |
男中 |
単 |
対 |
これ |
|
|
|
|
atthaṃ |
|
名 |
a |
男中 |
単 |
対 |
義 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ārocesuṃ, |
ā-ruc 使 |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
告げる、述べる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
yena |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
具 |
(関係代名詞、〜tenaで「〜の所に」) |
|
|
|
|
tathāgato
atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati,
gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā
evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipī’’’ti. (13-2.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「友等よ、いったいどうであろうか。いったい、如来にはこの法界(過去生での記憶)がよく知悉されており、その法界がよく知悉されていることの故に、如来
は、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも
憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念して、『彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった』と、また
『彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのご
とき解脱ある者たちであった』と〔証言できる〕のであろうか。それとも、神々が如来に、このこと(過去諸仏の事績)を告げたそのために、如来は、般涅槃
し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿
量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念して、『彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった』と、また『彼ら世尊た
ちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある
者たちであった』と〔証言できる〕のであろうか。 |
|
|
|
メモ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
・法界dhammadhātuに
ついて『南伝』はただ「法界」とし、『パーリ』は「法の本質」、『原始』は「真理の領域」とする。『註』は何も述べない。ここでは、十八界のひとつとして
の「法界」と解した。ここでのテーマである過去の記憶というものは、まさしく、意根によって把握される法境であるからである。 |
|
|
|
・この談話は『大無量寿経』の「云何阿難 諸天教汝」云々の問答を思わせる。過去仏とその超常的寿命や類型的な半生など、他にも共通するモチーフが多い。この「大譬喩経」自体、三十二大人相を全て挙げるなど、歴史的に新しいとおぼしき記述が目立つように思われる。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13-4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayañca hidaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā vippakatā hoti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayañ |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
hi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、なぜなら(tena hiで「しからば」) |
|
|
|
|
idaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
tesaṃ |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
属 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhikkhūnaṃ |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
属 |
比丘 |
|
|
|
|
antarā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
その間に、時々に(antaraの副奪) |
|
|
|
|
kathā |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
話 →談話 |
|
|
|
|
vippakatā |
vi-pra-kṛ |
過分 |
a |
女 |
単 |
主 |
中断された |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
hoti. |
bhū |
動 |
現 |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
じつに、彼ら比丘たちのこの中断された談話は、こうであった。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena
karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami; |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Atha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ときに、また、そこに |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
sāyanha |
|
名 |
a |
男 |
依(属) |
夕方、晩方 |
|
|
|
|
samayaṃ |
|
名 |
a |
男 |
単 |
副対 |
時 |
|
|
|
|
paṭisallānā |
prati-saṃ-lī |
名 |
a |
中 |
単 |
奪 |
宴坐、宴黙、独坐、独想、禅思 |
|
|
|
|
vuṭṭhito |
vi-ud-sthā? |
過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
立ち上がった、出定した |
|
|
|
|
yena |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
具 |
(関係代名詞、〜tenaで「〜の所に」) |
|
|
|
|
kareri |
|
名 |
i |
女 |
持 |
花樹の名、花林 |
|
|
|
|
maṇḍala |
|
名 |
a |
男 |
持 |
曼荼羅、円 |
|
|
|
|
māḷo |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
天幕、房、堂 |
|
|
|
|
tena |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
具 |
それ、彼、それによって、それゆえ |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
upasaṅkami; |
upa-saṃ-kram |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
近づいた |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ときに世尊は、夕暮れ時に、独座より出定して、カレーリ円房へ近づかれた。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
upasaṅkamitvā |
upa-saṃ-kram |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
近づく |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
paññatte |
pra-jñā
使 |
過分 |
a |
中 |
単 |
処 |
準備、用意、告知された |
|
|
|
|
āsane |
ās |
名 |
a |
中 |
単 |
処 |
座 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
nisīdi. |
ni-sad |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
坐った |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
近づいて、用意された座へ坐られた。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave,
etarahi kathāya sannisinnā; |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
Nisajja |
ni-sad |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
坐って |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
bhikkhū |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
対 |
比丘たち |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
āmantesi – |
ā-mantra |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
呼びかける、話す、相談する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘kāya |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
与 |
どのような |
|
|
|
|
nu |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜かどうか、〜であろうか |
|
|
|
|
ettha, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ここに |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
etarahi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
いま、現在 |
|
|
|
|
kathāya |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
与 |
説、話、論、物語 |
|
|
|
|
sannisinnā; |
saṃ-ni-sad |
過分 |
a |
男 |
複 |
主 |
ともに座った |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
坐ってから、じつに世尊は比丘たちへ問いかけられた。「比丘たちよ、いまここに、いったいどのような話のために、共に坐っているのでしょうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
kā |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
主 |
何、疑問文を作る虚辞 |
|
|
|
|
ca |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、また、そして、しかし |
|
|
|
|
pana |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
また、しかし、しからば、しかも、しかるに、さて |
|
|
|
|
vo |
|
代 |
代的 |
‐ |
複 |
具 |
おまえたち |
|
|
|
|
antarā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
その間に、時々に(antaraの副奪) |
|
|
|
|
kathā |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
話 →談話 |
|
|
|
|
vippakatā’’ |
vi-pra-kṛ |
過分 |
a |
女 |
単 |
主 |
中断された |
|
|
|
|
ti? |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また、いかなる談話が、あなた方に中断されたのでしょうか」 と。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante,
amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato ayaṃ antarākathā udapādi – ‘acchariyaṃ,
āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi
nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi
anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati,
sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘‘evaṃjaccā
te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā
evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Evaṃ |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
vutte |
vac |
過分 |
a |
男中 |
単 |
処 |
言われた |
|
|
|
|
te |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
主 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhikkhū |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
対 |
比丘たち |
|
|
|
|
bhagavantaṃ |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
対 |
世尊 |
|
|
|
|
etad |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
これ |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
avocuṃ – |
vac |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
いう |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘idha, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ここに、この世で、いま、さて |
|
|
|
|
bhante, |
bhū |
名現分 |
ant(特) |
男 |
単 |
呼 |
尊者よ、大徳よ |
|
|
|
|
amhākaṃ |
|
代 |
代的 |
‐ |
複 |
属 |
私たち |
|
|
|
|
acirapakkantassa
bhagavato ayaṃ antarākathā udapādi – ‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso,
tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā,
(13-1.) |
|
|
|
|
yatra hi nāma
tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi
anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati,
sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘‘evaṃjaccā
te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā
evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. (13-2.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
このように言われて、彼ら比丘たちは世尊へこういった。「尊者よ、ここなる我々に、立ち去ったばかりの世尊に関して、この談話が起こりました。『友等よ、
希有なり、友等よ、未曾有なり。如来に大神通、大威力あるさまは。なぜならじつに、如来が、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終
熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団か
らも憶念して、―彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった―と、また―彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった―と〔証言できる〕が故に。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu
suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe
parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte
jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati – ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā
evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipī’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Kiṃ nu kho, āvuso,
tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā
suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce
chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati,
nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati,
sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘‘evaṃjaccā te
bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā
evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. (13-3.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
友等よ、いったいどうであろうか。いったい、如来にはこの法界(過去生での記憶)がよく知悉されており、その法界がよく知悉されていることの故に、如来
は、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも
憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念して、―彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった―と、また―彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった―と〔証言できる〕のであろうか。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato
atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’ti? |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Udāhu devatā
tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi
anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi
anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati –
‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā
evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti? (13-3.) |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
それとも、神々が如来に、このこと(過去諸仏の事績)を告げたそのために、如来は、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、
全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念
して、―彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった―と、また―彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった―と〔証言できる〕のであろうか』と。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14-8. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā, atha bhagavā
anuppatto’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Ayaṃ |
|
代 |
代的 |
女 |
単 |
主 |
これ |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
no, |
|
代 |
代的 |
‐ |
複 |
具 |
我々 |
|
|
|
|
bhante, |
bhū |
名現分 |
ant(特) |
男 |
単 |
呼 |
大徳よ |
|
|
|
|
antarā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
その間に、時々に(antaraの副奪) |
|
|
|
|
kathā |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
主 |
話 →談話 |
|
|
|
|
vippakatā, |
vi-pra-kṛ |
過分 |
a |
女 |
単 |
主 |
中断された |
|
|
|
|
atha |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ときに、また、そこに |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
anuppatto’’ |
anu-pra-āp |
過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
到達した、得た |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
尊者よ、じつにこれが、我々に中断された談話であり、そこに世尊がおいでになったのです」 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15. ‘‘Tathāgatassevesā, bhikkhave, dhammadhātu suppaṭividdhā,
yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi
anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi
anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati –
‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā
evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Tathāgatassevesā, bhikkhave, dhammadhātu
suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe
parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte
jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi
anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā
evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ
itipī’ti. (13-3.) |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「比丘たちよ、如来にはこの法界(過去生での記憶)がよく知悉されており、その法界がよく知悉されていることの故に、如来は、般涅槃し、障碍を断ち切り、
〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全ての苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿量からも憶念し、二人
の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念して、『彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった』と、また『彼ら世尊たちは、かくのごとき名
前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった』と
〔証言できる〕のです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte
buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ
ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi
anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi
anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ
itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī
evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. (13-3.) |
|
|
|
|
pi |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
〜もまた、けれども、たとえ |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
また、神々が如来に、このこと(過去諸仏の事績)を告げたそのために、如来は、般涅槃し、障碍を断ち切り、〔流転の〕路を断ち切り、輪廻を終熄させ、全て
の苦を超越した過去諸仏を、血統から憶念し、名前からも憶念し、氏姓からも憶念し、寿量からも憶念し、二人の声聞からも憶念し、声聞の集団からも憶念し
て、―彼ら世尊たちは、かくのごとき生まれをもつ者たちであった―と、また―彼ら世尊たちは、かくのごとき名前、かくのごとき氏姓、かくのごとき戒、かくのごとき法、かくのごとき智慧、かくのごとき〔禅定における〕住、かくのごとき解脱ある者たちであった―と〔証言できる〕のでもあるのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, bhiyyosomattāya
pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti? |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Iccheyyātha |
|
動 |
願 |
能 |
複 |
二 |
欲する、求める |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
no |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
ない、否/〜かどうか |
|
|
|
|
tumhe, |
|
代 |
代的 |
‐ |
複 |
主 |
あなたたち |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
bhiyyoso |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
より多く |
|
|
|
|
mattāya |
mā |
形 |
ā |
女 |
単 |
副属 |
量 →さらに一層、甚だしく |
|
|
|
|
pubbe |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
前に、以前に |
|
|
|
|
nivāsa |
ni-vas |
名 |
a |
男 |
依(対) |
居住、住所 →宿住 |
|
|
|
|
paṭisaṃyuttaṃ |
prati-saṃ-yuj |
過分 |
a |
女 |
単 |
対 |
関係した、繋属の |
|
|
|
|
dhammiṃ |
dhṛ |
形 |
ī |
女 |
単 |
対 |
法の |
|
|
|
|
kathaṃ |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
対 |
話 |
|
|
|
|
sotu’’n |
śru |
不定 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
聞くこと、聞くため |
|
|
|
|
ti? |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、あなた方は、過去の出来事に関するさらなる法話を聞くことを望んでいるのでしょうか」 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Etassa, bhagavā, kālo; |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Etassa, |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
与 |
これ |
|
|
|
|
bhagavā, |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
呼 |
世尊 |
|
|
|
|
kālo; |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
時、正時、応時 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「世尊よ、〔今こそ〕それに相応しい時です。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
etassa, sugata, kālo; |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
etassa, |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
与 |
これ |
|
|
|
|
sugata, |
su-gam |
名過分 |
a |
男 |
単 |
呼 |
善逝 |
|
|
|
|
kālo; |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
時、正時、応時 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
善逝よ、〔今こそ〕それに相応しい時です。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
yaṃ bhagavā bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ
kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
yaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
(関係代名詞) |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
bhiyyoso |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
より多く |
|
|
|
|
mattāya |
mā |
形 |
ā |
女 |
単 |
副属 |
量 →さらに一層、甚だしく |
|
|
|
|
pubbe |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
前に、以前に |
|
|
|
|
nivāsa |
ni-vas |
名 |
a |
男 |
依(対) |
居住、住所 →宿住 |
|
|
|
|
paṭisaṃyuttaṃ |
prati-saṃ-yuj |
過分 |
a |
女 |
単 |
対 |
関係した、繋属の |
|
|
|
|
dhammiṃ |
dhṛ |
形 |
ī |
女 |
単 |
対 |
法の |
|
|
|
|
kathaṃ |
|
名 |
ā |
女 |
単 |
対 |
話 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
kareyya, |
kṛ |
動 |
願 |
能 |
単 |
三 |
なす |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
bhagavato |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
属 |
世尊 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
sutvā |
śru |
動 |
連 |
‐ |
‐ |
‐ |
聞いて |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
bhikkhū |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
対 |
比丘 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
dhāressantī’’ |
dhṛ 使 |
動 |
未 |
能 |
複 |
三 |
保つ、憶持する |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
世尊が過去の出来事に関するさらなる法話をなさるなら、〔我々〕比丘たちは、世尊のその〔言葉を〕聞いて、憶持することでしょう」 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha,
bhāsissāmī’’ti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Tena |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
具 |
それ、彼 |
|
|
|
|
hi, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、なぜなら →しからば |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
suṇātha, |
śru |
動 |
命 |
能 |
複 |
二 |
聞く |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
sādhukaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
副対 |
よい、十分に |
|
|
|
|
manasi |
man |
名 |
as |
中 |
単 |
処 |
意 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
karotha, |
kṛ |
動 |
命 |
能 |
複 |
二 |
なす →作意する |
|
|
|
|
bhāsissāmī’’ |
bhāṣ |
動 |
未 |
能 |
単 |
一 |
話す、語る |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
ti. |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「比丘たちよ、それでは、よく聞き、作意なさい。私は語ることとしましょう」 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-8. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Evaṃ, |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
このように、かくの如き |
|
|
|
|
bhante’’ |
bhū |
名現分 |
ant(特) |
男 |
単 |
呼 |
大徳よ |
|
|
|
|
ti |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
と、といって、かく、このように、ゆえに |
|
|
|
|
kho |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
じつに、たしかに |
|
|
|
|
te |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
対 |
それら、彼ら |
|
|
|
|
bhikkhū |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
対 |
比丘 |
|
|
|
|
bhagavato |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
与 |
世尊 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
paccassosuṃ. |
prati-śru |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
同意する、応諾する、答える |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「尊者よ、そのように」と、じつに彼ら比丘たちは世尊へ返答した。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15-9. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bhagavā etadavoca – |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
etad |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
対 |
これ |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
avoca – |
vac |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
いう |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
世尊はこう仰った。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16. ‘‘Ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
‘‘Ito |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
これより、ここより |
|
|
|
|
so, |
|
代 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
それ、彼 |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
ekanavuti |
|
数 |
i |
女 |
帯 |
九十一 |
|
|
|
|
kappe |
|
名形 |
a |
中 |
単 |
処 |
劫 |
|
|
|
|
yaṃ |
|
代 |
代的 |
中 |
単 |
主 |
(関係代名詞) |
|
|
|
|
vipassī |
vi-paś? |
名 |
in |
男 |
単 |
主 |
人名、ヴィパッシン |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
arahaṃ |
arh |
名現分 |
ant |
男 |
単 |
主 |
阿羅漢、応供 |
|
|
|
|
sammā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
正しい、正しく |
|
|
|
|
sambuddho |
saṃ-budh |
名過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
等覚者 |
|
|
|
|
loke |
|
名 |
a |
男 |
単 |
処 |
世、世間 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
udapādi. |
ud-pad |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
起こる、生ずる、発生する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
「比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊として世に現れたその者、彼は今から九十一劫〔前〕に生まれました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo
jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassī, |
vi-paś |
名 |
in |
男 |
単 |
主 |
人名、ヴィパッシン |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
bhagavā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
世尊 |
|
|
|
|
arahaṃ |
arh |
名現分 |
ant |
男 |
単 |
主 |
阿羅漢、応供 |
|
|
|
|
sammā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
正しい、正しく |
|
|
|
|
sambuddho |
saṃ-budh |
名過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
等覚者 |
|
|
|
|
khattiyo |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
王族、クシャトリヤ、刹帝利 |
|
|
|
|
jātiyā |
jan |
名 |
i |
女 |
単 |
具 |
生、生まれ、血統、種類 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi, |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
khattiya |
|
名 |
a |
男 |
依(属) |
王族、クシャトリヤ、刹帝利 |
|
|
|
|
kule |
|
名 |
a |
中 |
単 |
処 |
家、良家、族姓 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
udapādi. |
ud-pad |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
起こる、生ずる、発生する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊は、血統としては刹帝利であり、刹帝利の家に生まれたのでした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño
gottena ahosi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassī, bhikkhave,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
(16-2.) |
|
|
|
|
koṇḍañño |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
氏姓名、コンダンニャ |
|
|
|
|
gottena |
|
名 |
a |
中 |
単 |
具 |
姓、種族、氏姓、家系 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi. |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊は、氏姓としてはコンダンニャでした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, |
vi-paś |
名 |
in |
男 |
単 |
属 |
人名、ヴィパッシン |
|
|
|
|
bhikkhave, |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
複 |
呼 |
比丘 |
|
|
|
|
bhagavato |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
属 |
世尊 |
|
|
|
|
arahato |
arh |
名現分 |
ant |
男 |
単 |
属 |
阿羅漢、応供 |
|
|
|
|
sammā |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
正しい、正しく |
|
|
|
|
sambuddhassa |
saṃ-budh |
名過分 |
a |
男 |
単 |
属 |
等覚者 |
|
|
|
|
asīti |
|
数 |
i |
女 |
帯 |
八十 |
|
|
|
|
vassa |
|
名 |
a |
男中 |
帯 |
雨、年 |
|
|
|
|
sahassāni |
|
数 |
a |
中 |
複 |
主 |
千 |
|
|
|
|
āyu |
|
名 |
us |
中 |
依(属) |
寿 |
|
|
|
|
pamāṇaṃ |
pra-mā |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
量 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi. |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊の寿量は八万年でした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle
abhisambuddho. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassī, bhikkhave,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
(16-2.) |
|
|
|
|
pāṭaliyā |
|
名 |
ī |
女 |
単 |
属 |
樹名、パータリー |
|
|
|
|
mūle |
|
名 |
a |
中 |
単 |
処 |
根 |
|
|
|
|
abhisambuddho. |
abhi-saṃ-budh |
過分 |
a |
男 |
単 |
主 |
よく悟る、現等覚する |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊はパータリー樹の根元で悟りを開きました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa (16-4.) |
|
|
|
|
khaṇḍa |
|
名 |
a |
男 |
有(相) |
人名、カンダ |
|
|
|
|
tissaṃ |
|
名 |
a |
男→中 |
単 |
主 |
人名、ティッサ |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
と、という名の、じつに |
|
|
|
|
sāvaka |
śru |
名 |
a |
男 |
依(属) |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
yugaṃ |
yuj |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
軛、対偶、一対、年代、尋 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
aggaṃ |
|
形 |
a |
中 |
単 |
主 |
第一、最高、最上、首位、頂点 |
|
|
|
|
bhadda |
|
名形 |
a |
男中 |
持 |
賢い、吉祥の |
|
|
|
|
yugaṃ. |
yuj |
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
軛、対偶、一対、年代、尋 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊の〔弟子たちの内〕、カンダとティッサという名の二人の声聞が、もっとも賢い二人でした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo
sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa (16-4.) |
|
|
|
|
tayo |
|
数 |
特 |
男 |
複 |
主 |
三 |
|
|
|
|
sāvakānaṃ |
śru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipātā |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
複 |
主 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahesuṃ. |
bhū |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊には、三つの声聞の集団がありました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-8. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ,
eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto
ahosi asītibhikkhusahassāni. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Eko |
|
数 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
一つ |
|
|
|
|
sāvakānaṃ |
śru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipāto |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
aṭṭhasaṭṭhi |
|
数 |
i |
女 |
帯 |
六十八 |
|
|
|
|
bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
帯 |
比丘たち |
|
|
|
|
sata |
|
数 |
a |
中 |
帯 |
百 |
|
|
|
|
sahassaṃ, |
|
数 |
a |
中 |
単 |
主 |
千 |
|
|
|
|
eko |
|
数 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
一つ |
|
|
|
|
sāvakānaṃ |
śru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipāto |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
ahosi |
同上 |
|
|
|
|
bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
帯 |
比丘たち |
|
|
|
|
sata |
|
数 |
a |
中 |
帯 |
百 |
|
|
|
|
sahassaṃ, |
|
数 |
a |
中 |
単 |
主 |
千 |
|
|
|
|
eko |
|
数 |
代的 |
男 |
単 |
主 |
一つ |
|
|
|
|
sāvakānaṃ |
śru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipāto |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
ahosi |
同上 |
|
|
|
|
asīti |
|
数 |
i |
女 |
帯 |
八十 |
|
|
|
|
bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
帯 |
比丘たち |
|
|
|
|
sahassāni. |
|
数 |
a |
中 |
複 |
主 |
千 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
一つの声聞の集団は比丘六八〇万〔人〕、一つの声聞の集団は比丘十万〔人〕、一つの声聞の集団は比丘八万〔人〕でした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-9. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime
tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa (16-4.) |
|
|
|
|
ime |
|
代 |
代的 |
男 |
複 |
主 |
これら |
|
|
|
|
tayo |
|
数 |
特 |
男 |
複 |
主 |
三 |
|
|
|
|
sāvakānaṃ |
śru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
声聞、弟子 |
|
|
|
|
sannipātā |
saṃ-ni-pat |
名 |
a |
男 |
複 |
主 |
集合、結合、和合、合致、配列 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahesuṃ |
bhū |
動 |
ア |
能 |
複 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
sabbesaṃ |
|
名形 |
代的 |
中→男 |
複 |
属 |
すべて |
|
|
|
|
yeva |
|
不変 |
‐ |
‐ |
‐ |
‐ |
まさに、のみ、じつに |
|
|
|
|
khīṇa |
kṣī 受 |
過分 |
a |
‐ |
有(持) |
尽きた、滅せられた |
|
|
|
|
asavānaṃ. |
ā-sru |
名 |
a |
男 |
複 |
属 |
漏、煩悩 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊には、これら三つの、皆が漏尽者である声聞の集団があったのです。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-10. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa (16-4.) |
|
|
|
|
asoko |
|
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
人名、アソーカ |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
と、という名の、じつに |
|
|
|
|
bhikkhu |
bhikṣ |
名 |
u |
男 |
単 |
主 |
比丘 |
|
|
|
|
upaṭṭhāko |
upa-sthā |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
奉仕者、給仕者、随侍、看護者 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
agga |
|
形 |
a |
‐ |
持 |
第一、最高、最上、首位、頂点 |
|
|
|
|
upaṭṭhāko. |
upa-sthā |
名 |
a |
男 |
単 |
主 |
奉仕者、給仕者、随侍、看護者 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊には、アソーカという名の随侍比丘がおり、〔彼こそは〕最上の随侍でありました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-11. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
bandhumā nāma rājā pitā ahosi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa (16-4.) |
|
|
|
|
bandhumā |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
主 |
人名、バンドゥマント |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
と、という名の、じつに |
|
|
|
|
rājā |
|
名 |
an |
男 |
単 |
主 |
王 |
|
|
|
|
pitā |
|
名 |
ar |
男 |
単 |
主 |
父 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi. |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
比丘たちよ、阿羅漢にして正等覚者たるヴィパッシン世尊には、バンドゥマントという名の父王がおりました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-12. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Bandhumatī |
|
名 |
ī |
女 |
単 |
主 |
人名、バンドゥマティー |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
と、という名の、じつに |
|
|
|
|
devī |
|
名 |
ī |
女 |
単 |
主 |
女神、天女、皇后 |
|
|
|
|
mātā |
|
名 |
ar |
女 |
単 |
主 |
母 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
janetti |
jan |
名 |
ī |
女 |
単 |
主 |
母、生母 |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
バンドゥマティーという名の王妃が母親であり、実母でした。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16-13. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. |
|
|
|
|
語 |
語根 |
品詞 |
語基 |
性 |
数 |
格 |
意味 |
|
|
|
|
Bandhumassa |
|
名 |
ant |
男 |
単 |
属 |
人名、バンドゥマント |
|
|
|
|
rañño |
|
名 |
an |
男 |
単 |
属 |
王 |
|
|
|
|
bandhumatī |
|
名 |
ī |
女 |
単 |
主 |
地名、バンドゥマティー |
|
|
|
|
nāma |
|
名 |
an |
中 |
単 |
副対 |
と、という名の、じつに |
|
|
|
|
nagaraṃ |
|
名 |
a |
中 |
単 |
主 |
街 |
|
|
|
|
rāja |
|
名 |
an |
男 |
依(属) |
王 |
|
|
|
|
dhānī |
|
名 |
ī |
女 |
単 |
主 |
容器 →王都 |
|
|
|
|
述語 |
語根 |
品詞 |
活用 |
態 |
数 |
人称 |
意味 |
|
|
|
|
ahosi. |
bhū |
動 |
ア |
能 |
単 |
三 |
ある、なる |
|
|
|
訳文 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
バンドゥマント王には、バンドゥマティーという名の街が、王都としてありました。 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
←前へ トップへ 次へ→ |